АИТВ инфекциясына шалдығу

«соңғы сәтің туды» деген сөз емес

«Талдау дәлелдеп шықты, сізде адамның иммунитет тапшылығының вирусы анықталды». Дәрігердің бұл сөздері сотта тағылған айыптан да қорқынышты естілді. Аспан жерге түсіп, жер төңкерілсе де осы бір сәтпен тең түсетіндей қорқыныш пен қараңғылыққа толы сәт жоқ шығар, сірә... Енді қайтіп күн кешем? Ертеңгі өмірім не болды? Не істеймін? Бар санамды осы тәріздес мыңдаған сұрақтар бір сәттің ішінде жаулап алды. Шынымды айтар болсам, сол кезде бұлардың біреуіне де жауап таба алмадым. Осы бір сөздер айықпас дертке тап болған әр адамның санасында туады.

Кейбірі бас көтеріп, әрі қарай өмір сүре береді, ал басқалары, өкінішке орай, ата-ана, туған-туыс пен жора-жолдастарынан ешқандай көмек пен сүйеніш таппай, бұл дертпен жалғыз қалуға мәжбүр болады.

Бұл - айып емес, бұл - дерт

Маған қарама-қарсы жас жігіт отыр. Жасына жетпей, шашына ақ түскендігі болмаса, оны айықпас дертке тап болды деп ойламайсың. Иммунитет тапшылығы диагнозымен Сергей бес жыл өмір сүріп келеді. Қайта осы жерде «өмір сүріп» емес, «күресіп» деп айтқан дұрыс шығар. Ол - мықты адам, бүгінде отбасының шырқын бұзбай-ақ бала өсіріп отыр. Жуырда тағдыр оны тағы бір сыннан өткізді. Жағдайы белгілі болған соң, достары Сергейден бас тартты. Оның үстіне жұмыс орнында да қиыншылықтар мен әріптестерінің түсініспеушіліктеріне тап болды. Сергейдің білікті маман, жақсы жұмысшы екендігі де ештеңені өзгерте алмады. Зауытты тастауға тура келді. Уақыт өте келе ол бұл ауыр жағдайда жалғыз емес екендігін түсінді. Қалалық емханалардың бірінде өзі сияқты, «жұмысқа қабылданбайтындарды», жақындарынан пана таба алмаған жігіттерді кездестірді. Ең өкініштісі, бұл жандардан қоғам да, отбасылары да теріс бұрылды. «Мен өзімді жақсы сезінемін, демек, қоғамға да өз пайдамды тигізе аламын», - дейді Сергей. Шыны керек, бұл байлам нағыз өжеттіліктің белгісі болса керек. Айтты, орындады. Қаланың бір көшесінде қараусыз қалған үйшікті жөндеп, жігіттер осында тұрақтады. Таңертең жұмысқа шығып, кешкісін осы үйлеріне оралады. Құқықтарының ескерілмей, аяқ асты болып жатқанын көре отырып, Сергей үкіметтік емес ұйым құруға бел буды.

Осы сияқты жігіттердің арқасында павлодарлық дәрігерлер полицейлердің нашақорлар мен иммунитет тапшылығы синдромын жұқтырғандарға деген көзқарастарын өзгертуге ықпал етті, бұл адамдар бұзақылар емес, ауру адамдар екенін дәлелдеуге тура келді.

...Төрт онжылдық бұрын дүниежүзін белгісіз жұқпа үрейлендіріп жіберді. Белгілері көптеген вирустық жұқпаларға ұқсас болды. Бірақ өкінішке орай, бүгінгі статистика керісінше көрсетіп тұр. ЖИТС әлі де емделмейді, күн сайын әлемде осы аурудан адамдар қайтыс болады. Нағыз апат деп Африкадағы бұл аурудың таралуын айтуға болады, онда миллиондаған адам ЖИТС ауруымен өмір сүруде, ал Африка мен Сахараның оңтүстігінде өмір сүрудің орта мерзімі 47 жыл. Індетті тоқтату бойынша мемлекет тарапынан қолдау болмағандықтан, көптеген адамдар жасына жетпей қайтыс болады.

АИТВ шарпымаған бірде-бір мемлекет жоқ, себебі бұл ауру үшін шекара жоқ. Біз де осы тізімге ендік. Қазақстанда осы ауруға шалдыққандар аз емес, осылардың көбі - 30 жасқа дейінгі жастар.

Павлодар қаласының тағы бір тұрғыны - Дүйсен 90-жылдардың басында алғаш рет есірткінің «дәмін» татты. Бұл ойсыздықтың уақыт өте келе тығырыққа әкелетінін ол қайдан білсін...

- Достарым есірткіні алғаш рет бергенде, «бұл мүлдем жеңіл, керек болмаса тез-ақ айығып кетуге болады. Үйреніп кетемін деп қорықпа. Анда-санда тартқанның әсері болмайды» деп ұсынды. Мен көндім. Көпке дейін ешкімге білдіртпей жүрдім. Әлі есімде, үйге келемін, анам көбіне ас үйде жүреді, әкем сапарда.Теледидардың алдында отырғандай қалып танытам да, шындығына келсек, сол бір уақыттарда есірткінің «ләззатына» қанып отыратынмын... Сол алдамшы сәт ұзаққа созылмайтын, ертеңінде-ақ басым айналып, мәңгіріп жүретінімді де білемін.

Уақыт өте келе Дүйсен героинға көшті. Бірте-бірте есірткіні сатып алуға ақша қажет болды. Дүйсеннің айтуынша, айналасында қалтасы қалыңдардың балалары толып жүрді. Сонда қаржы көзін табам деп Дүйсен бұлардың көбін есірткіге үйретуге тырысты.

Журналиске осыны айтуға әрбір адамның батылы бармайды. Неге Дүйсен өткен өмірі жайында барлығын айтып берді? Бір кезде ол өзіне ұсынылған есірткіден бас тарта алмады. Ал енді нашақорлар қатарына көптеген жастарды тартып жатыр. Бүгінде дәрігерлер иммунитет тапшылығы вирусы жыныстық қатынастар арқылы таралуының белең алғанын алға тартады. Қаламыздың кез келген көшесінде жезөкшелердің «қызмет көрсетуі» белең алуда. Қаламыздың тұрғыны Алина – қарапайым отбасының баласы. Ата-анасы Ресейге көшіп, пәтерді ақылы толмаған жас қыздарының еншісіне қалдырды. Әдеміше келген бойжеткен жас жігіттің назарына ілікті, екеуі бірге түруды шешті. Уақыт өте берді. Ұрып-соғу мен қоқан-лоққы арқасында Алина жезөкшеге айналды. Пәтер сатылды. Ұрып-соғудың бірінде жігіті Алинаның көзінің ішкі тор қабағына зақым келтірді. Көру қабілеті бұзылып, ол мүгедекке айналды. Тағдырдың келесі соққысы - иммунитет тапшылығының синдромы. Көз жанарынан айырылған Алина құжатсыз, пәтерсіз далада қалды.

Облыстық ЖИТС орталығының дәрігерлері Алинаға демеу жасап, медициналық тексерістен өткізді, құжаттарын қалпына келтіруге көмектесті. Отызға толмай жатып ол мүгедектер үйінің тұрғыны болды. Бұл - мыңдаған тағдырлардың бірі ғана. Тағдырдың соққысына ұшыраған осындай жандар қаламызда қаншама десеңізші. Бір айта кетерлігі, Алинаның өмірі оның достары мен жақындарының, көршілерінің көз алдында өтті. Кім білсін, егер солардың біреуі болсын жанындағы адамның өміріне немқұрайдылықпен қарамай, жанашырлық танытып жатса, Алинадай науқастар аз болар ма еді...

Қоғамдық қорлар ұйымдастырған «Өз АИТВ мәртебеңді анықта» науқаны павлодарлықтардың есінде. Облыстық ЖИТС орталығына қан тапсыру үшін белгілі адамдар, студенттер, әлем корпусының волонтерлері келеді.

- Әрбір адам өзі туралы барлығын білу керек, - дейді америкалық азамат Эндрю. – Егер сау болсаң, бұл жақсы әрі қарай қуанышпен өмір сүруге болады. Ал егер ауру болсаң, оны неғұрлым ертерек білгенің жөн – дейді дәрігерлер. АИТВ-ға тегін әрі жасырын түрде қан тапсыруға болады.

Ең қорқыныштысы - диагнозды білу емес, ал осы диагнозға туыстар, әріптестер, достар қалай қарайтыны...

Бүгінгі күні ЖИТС - өлім диагнозы, бірақ бұл диагнозбен өмір сүруге болады. Осының ең айқын көріністерін батыс басылымдарынан көріп отырмыз. Белгілі жазушы өз еңбегінде АИТВ-мен 20 жылдан астам өмір сүріп жүргені туралы жазды. Ал 17 жылдан астам осы аурумен өмір сүріп келе жатқан жоғары лауазымды ағылшын азаматы өз ауруы жайында «Мен адамдар АИТВ алдында қорқынышты сезуді қойғанын қалаймын» деп толғанады. Осы сөздерімен ол ауыр жүктен арылып, көптеген науқастарға сәулесін жақты. АИТВ жұқпасы бар адамдар жайында оқыған кезде оларды аурулары жайында ашық айтуға нендей нәрсенің итермелейтінін ойлайсың. Иә, біз батыс елдері сияқты осындай сөздерді естуге дайынбыз ба? Әлі дайын емес екендігімізбен келісетін шығарсыз?!

«ЖИТС-тың емі бола ма?» деп науқастар мен олардың туысқандары бізден жиі сұрайды. Оларға айтарымыз - осындан жиырма жыл бұрын ЖИТС орталықтарында емдеу, алдын алу базалары мен медициналық препараттар болған жоқ. Бірақ медицина күн сайын даму үстінде, қазіргі уақытта вирусқа қарсы көптеген препараттар арқылы АИТВ жұқпасы бар науқастардың өмірін жақсартуға мүмкіндік бар.

Емделуге бейімділік деп дәрігерлер адамның емделуге саналы әрекетін айтады. Вирусқа қарсы терапия адамның иммунитет тапшылығы вирусының тез таралуын ұстауға мүмкіндік береді, осыдан адамның өмірін ұзартып, ЖИТС-тың дамуын тоқтатуға болады. Емделуде дәрігердің ұсыныстарын қатал ұстану қажет, яғни тәртіпті сақтау, препараттарды дұрыс мөлшерде қабылдау. Сонымен бірге, емделуге сену факторы шынымен ғажайып жағдайларды жасайды.

Павлодар облыстық ЖИТС-тың алдын алу және оған қарсы күрес орталығының директоры Ж.М.Тентекпаев ең жақсы нәтижеге өз емінің тиімділігінен сенетін адамдар жетеді, - дейді. Бұлай дейтіні, кейбір науқастар денсаулықтары қатты нашарлағанда үмітін үзіп алады, емдеуді тоқтатады. Алайда, емдеуді үзуге болмайды. Кез келген жағдайда дәрігермен кеңесу керек. Күнделікті жүмыс барысында байқағаным, денсаулықтың нашарлануы тек АИТВ-ға байланысты болмауы да мүмкін. Олай дейтінім, ауру жайында алаңдаудың өзі денсаулыққа әсер етеді. Әрине, жазылып кету жөнінде сөз жоқ, бірақ өмірді ұзарту әбден мүмкін.

Бүгінгі күні АИТВ жұқпасы бар адамдарға деген толеранттық қатынас жөнінде айту қажет. Шүкіршілік, біз осыны түсініп келеміз.

Роза АПАЕВА, Павлодар облыстық ЖИТС орталығының баспасөз хатшысы