«Ата Заңымыз - ар-ожданымыз...»

1995 жылы мемлекеттік маңызы бар мәселені халқымыз дауысқа салып, еліміздің басты құжаты бекітілген күнді алғашқылардың бірегейі болып сүйіншілеген ұлттың үні мен рухтың жаршысына айналған қазақ басылымдары еді. Сол тұста ұлттық парақтар бүкілхалықтық референдум жайын елге қалай хабарлады? Сарғайған парақтар не жариялады?

Тәуелсіз еліміз үшін 1995 жыл саяси-әлеуметтік айтулы оқиғаға толы уақыт болды. Аталған ел дамуындағы бетбұрыс кезеңнің жаңалықтарын өңіріміздің басты ақпарат таратушы басылымы - «Saryarqa samaly» газеті (бұрынғы «Қызыл ту») жариялады. Газет ұжымы 1995 жылы сәуір айының бірнеше нөмірлерінде «Ата Заңымыз – ар-ожданымыз» сипаттағы үзбей материал жарияланғанын аңғардық. Ал редакция 1995 жылы сәуірдің 27 күні, бейсенбілік нөмірде «Арқа сүйерім – халықтың сенімі мен үміті» атты мақаланы ұсыныпты. Бұл «Егемен Қазақстан» газетінің бас редакторы Нұрлан Оразалиннің сұрақтарына республика Президенті жауап қайтарды» деген сөйлеммен басталған екен. Мұнда «Демократияны демагогиямен шатастыруға болмайды. Демократияның әдемі тонын жамылып, айнала бере өзгенің қолымен от көсеп, өтірік өзеуреп, жүгенсіздікке жол беру, қоғамды бейберекеттік пен қылмыстың көк тұманына батыру өзің отырған бұтақты балталаумен бірдей. Иә, мен тәртіп диктатурасы, дәлірек айтқанда, ұлы мәртебелі Заңның диктатурасы салтанат құрғанын қалаймын. Заң алдында бәріміз бірдейміз. Заңмен өмір сүріп, қызмет етуге үйренуіміз керек» деген Презиент Н.Назарбаевтың сөзімен берілген. Арада екі күн өткен соң, 29 сәуір күні газет шығарылымында «Бәрі дауыс беруге дайын» атауымен облыстық сайлау комиссиясының ақпараты кеңінен баяндалған. Дәлірек айтар болсақ, оның ішінде: «Референдумды өткізуге облыста 16 аумақтық комиссия құрылды. Оның 150 мүшесі бар. 601 учаскелік комиссияда 4854 адам мүше. Облыс бойынша дауыс берушілердің тізімі күн ілгері жасалды. Тізімге 521 мың 374 адам енгізілді. Барлық сайлау комиссиялары қажетті құжаттармен, бюллетеньдермен, техникалық құралдармен, телефон байланысымен қамтамасыз етілген. Денсаулықтарына байланысты сайлау учаскелеріне бара алмайтындар үшін үйлеріне барып, дауыс берулерін ұйымдастыруға арнаулы көлік, адамдар бөлінген» деген деректер ұсынылған екен. Осы тұстардан-ақ, қазақ-стандықтардың маңызды әрі тарихи оқиғадан қалыс қалмағанын аңғаруға болады. Ұжым 1995 жылы қыркүйек айының 9 күні сенбілік нөмірінде «Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы» туралы мәліметтер ұсынған. Әсіресе, республикалық референдум қорытындыларының ресми түрде жариялануына және Конституцияның 1995 жылғы 5 қыркүйектен бастап күшіне енуіне байланысты қаулыға баса мән беріліпті. Сондай-ақ, басылым «1995 жылы 30 тамыз күні республикалық референдумда қалай дауыс береміз?» туралы мақалада Орталық сайлау комиссиясының хабарын былай деп жазды: «Әрбір азамат өзі үшін дауыс береді. Дауыс беруге арналған бюллетень сайлаушының жеке құжаты бойынша тізім арқылы беріледі. Азамат бюллетеньді алғаны туралы тізімге қол қояды». Оған қоса «Референдум күніне арналған сайлаушылар тізімін ұсыну аралығында азаматтың өз тұрағын ауыстырғанда учаскелік комиссия сайлаушылардың өтініші бойынша оның жеке куәлігін, құжатын көрсеткен жағдайда тізімге тиісті белгі қоя отырып, оған дауыс беру құқығы жөніндегі куәлік береді. Дауыс беруге мүмкіндік әперер мұндай куәлік көрсеткен жағдайда референдумның учаскелік комиссиясы азаматты сыртта жүргеніне қарамастан қосымша тізімге енгізеді» деп қажетті мәліметтерді атап өткен. Сонымен қатар, журналистер 1995 жылы тамыздың 29 күні шыққан сейсенбілік нөмірдің беттерінде «Жаңа Конституция - елдің болашағы», «Жастар және уақыт», «Металлургтер түгел қатысады», «Ата Заңымызды қолдайық», «Атыраудан хабарлар», «Ауыл зейнеткерлері қолдайды» деген атаумен Қазақстан облыстары мен қалаларында референдумның маңыздылығы жөнінде меншікті тілшілердің жазбасын аңғардық. Бұл халық үніне құлақ түрген, әділдікке бастар жаңа күннің мәнін дәлме-дәл ұғындырғандай. Тәуелсіздік жылдарындағы жаңару реформаларының ең басты қадамы ел Конституциясының жаңғыруына бастау алады. Бұл өткен мен бүгінді сабақтастырған тарихи уақиғаны баспасөз беттерінен көрдік, оқыдық. Әлі де елдігімізді жырлап, ұлт бойындағы әділдікке бастар жолды әспеттейтін қазақ басылымының жазары көп. Жағымды жаңалықтар легі көп болсын!

Махаббат ТӨЛЕБАЙ.

Ар-намысым!

Бастан кештік талай зұлмат шақтарды,

Қазақ аты жойылуға шақ қалды.

Шүкір дейміз, қайта туған тағдырға,

Арайлады бостандықтың ақ таңы.

Ата Заңым – өз тағдырым, өз үйім,

Ар-ожданым, қайрат-жігер, төзімім.

Қазақ өзін бар әлемге паш еткен.

Бойындағы қайнап жатқан сезімін.

Ата Заңым – елдігімнің белгісі,

Ата заңым – бірлігімнің бел күші.

Жалпақ далам жасарғандай құлпырып,

Құшағында еркелеген Ертісі.

Болашақтың жолы алыс, бауырлар,

Қиындығын арқалаған дәуірлер.

Білектінің намысы бір болмаса,

Көтеретін жүгің сонда ауырлар.

Ата Заңын қорғайды өз арысын,

Тайсалмай-ақ жанын қиған ер үшін.

Қуанышың құтты болсын, ағайын!

Ата Заңым – ту көтерген намысым!

Қажымұрат СМАҒҰЛОВ,

«Сарыарқа самалы» газеті,

сейсенбі, 29 тамыз, 1995 жыл.