Бүгінгі таңдау – ертеңгі өмір

Биыл ел тарихында үшінші рет жалпыхалықтық референдум өтпек. Бұған дейін 1995 жылдың сәуірінде Президенттің өкілеттілігін ұзарту, тамыз айында Конституцияны қабылдау бойынша ұйымдастырылған еді. Сол кезеңде жұртшылық бұрын-соңды болмаған саяси науқанға қалай қатысты? Жалпы, жаңашылдықты қалай қабылдады және қандай мәселелерді талқылады? Ақсу қаласының Құрметті азаматы, мемлекеттік қызмет саласының ардагері, «Ақсақалдар тағылымы» қоғамдық бірлестігінің мүшесі Қаршыға Шаяхметовпен бірге ел басынан өткен тарихи уақытқа шегініс жасадық...

- Қаршыға аға, елімізде алғаш рет референдум ұйымдасты-рылған тұста Ақсу қаласына қарасты Құркөл ауылының әкімі болғаныңыз есімізде. Сол уақытта жұртшылық жаңашылдық туралы жаңалықты қалай қабылдады?

- Несін жасырайық, 1990 жылдар егемендікті енді ғана алған қазақ елі үшін оңайға соққан жоқ. Тұрғындар айлар бойы жалақы, зейнетақы, жәрдемақылар алған жоқ. Балаларымыз жыртық киіммен, тамаққа тоя алмай жүрген кездер де болды. Сондай қиын-қыстау уақытта «Қазақстан Республикасының болашағын айқындайтын, елдегі басты құжат болатын жаңа Ата Заңды қабылдауымыз қажет» деген хабар жетті. Бұл жаңалықты қараңғы түнектің ар жағындағы шырақ іспетті қабылдадық. Ертеңге деген сенім мен үміт оты оянды. Аумалы-төкпелі кезеңнен жарқын болашаққа қадам басамыз деген ой жақсылыққа жетеледі. Сөйтіп, құркөлдіктер бір кісідей 30 тамыз күні сайлау учаскесіне келді.

- Ол уақытта да Конституцияның қандай бағыттарына айрықша басымдық берілді?

- Жоғарыда атап өткенімдей, ол тұста елді қаржылай қиындық жайлады. Кейбір адамдар ішерге тамақ, киерге киім, істерге жұмыс таппады. Абдырап қалдық. Қысқасы, экономика құлдырады. Оның салдары барша халыққа өте ауыр тиді. Сондықтан Ата Заңды дайындаудағы негізгі бағыт экономиканы тіктеп, индустриялық-инновациялық салаға бет бұру болды. Қарнымыз тоқ болған кезде ғана уайым-қайғымыз жоқ боларына көзіміз жетті. Сол кезде кеңшар, ұжымшарға ортақ болған жекенің мүлкі қайтарылып, жекешелендіру жобалары іске аса бастады. Бұл жұмыс алғаш болып Құркөл ауылында қолға алынды. Осылайша, елдің еңсесін тіктеу үшін Конституцияда экономикалық мәселелер қамтылды. Әрине, саяси жүйелерге де өзгеріс енгізілді. Бірақ «Алдымен экономика, содан соң саясат» деген тұжырымдама бәрінен биік тұрды.

- Саясат демекші, биылғы өзгерістердің дені саяси реформалар енгізуді көздейді. Бұған қатысты не ойлайсыз?

- 30 жылға жуық уақыт аралығында мемлекеттің әл-ауқаты, әлеуметтік-экономикалық жағдайы – барлығы өзгерді. Сондықтан Ата Заңға да өзгерістер енгізетін кез келді. 1995 жылы экономикамызға басымдық беріп, соның негізінде елде көптеген зауыт-фабрикалар ашып, жағдайымызды айтарлықтай жақсартып алдық. Ендігі ретте саяси жаңашылдықтарға мойын бұру керек. Бұл – қоғам мен заманның талабы. Меніңше, бастамалар орынды. Олардың ішінен ауыл, аудан, облыс әкімдерін сайлау мәселелерін бөле-жара атап өтер едім. Шыны керек, бұрындары бізді жоғары тұрған басшы әкім ретінде тағайындаған тұста тұрғындар тарапынан «Біз сені сайлаған жоқпыз. Сен – әкімдіктің адамысың» деген сөздер ара-тұра айтылатын. Ал енді жергілікті жердегі басшыларды халықтың өзі таңдайды. Жаңа Қазақстанды құрудың негізгі іргетасы осы деп білемін. Былайша айтқанда, билік халықтың қолына беріліп отыр.

- Алғашқы референдум кезінде қазақстандықтар белсенділік танытып, 90 пайызы ұсынылған өзгерістерді құптады. Биыл да Ата Заңның үштен бірі өзгеріске ұшырайды. Осы орайда белсенді дауыс беруге қатысу туралы не айтасыз?

- 1995 жылы ақшадан әбден қысылып, қиналған жұрт ертеңгі күнге деген сеніммен референдумға жаппай қатысты. Сол тұста жұртшылық бұған немқұрайлы қарап, дауыс беруге бармаса, жоғары жетістіктерге жетер ме едік? Әй, қайдам. Халықтың дұрыс таңдау жасауының әрі Ата Заңның толықтырылуының нәтижесінде өстік, өркендедік, өрісіміз кеңейді. Енді дамудың келесі кезеңіне аяқ басатын кез келді. Заман ағымына қарай бейімделіп, жүйелерді жетілдіретін уақыт бұл. Осыдан 27 жыл бұрын қазақстандықтар дамыған мемлекеттің іргетасын қалай қаласа, бүгінгі буын дәл солай Жаңа Қазақстанды құруға нық қадам басуы тиіс деп ойлаймын. Ол үшін бірнеше минуттық, сағаттық уақытын қиып, учаскеге барып, дауыс беруі керек. Иә, кеңестік кезеңнен сайлауға қатысуға әбден «еті үйреніп» алған қарттар, олардың ізін басып келе жатқан аға буын биыл да референдумнан қалыс қалмайды. Оған күмәнім жоқ. Десе де, Жаңа Қазақстанның ертеңі – жастар. 5 маусым күні дәл осы жастар қауымының өзгерістер мен толықтыруларды құптауы не құптамауы аса маңызды. Сондықтан мәні зор шарадан шет қалмаңдар, шырақтарым, дегім келеді. Бүгінгі референдум – сендердің ертеңгі өмірлерің!

- Әңгімеңізге көп рақмет!

Сұхбаттасқан – Құндыз ҚАБЫЛДЕНОВА.