Көлік картасы тиімді бола ма?

Бүгінде қоғамда қызу талқыланатын мәселелердің бірі – автобус, шағын автобустар мен трамвайларда жол жүру ақысын төлеудің толығымен электронды жүйеге көшуі. Келесі айдан бастап дифференциалды тариф те енгізілуі мүмкін. Сондықтан тұрғындарды көлік карталарына қатысты мазалайтын сұрақ көп. Осыны ескерген облыстық «Saryarqa samaly» газеті кезекті «Онлайн желі» шарасын ұйымдастырды. Басылымның Instagram-дағы ресми парақшасында өткен тікелей эфирге «Смарт Автобус ПВ» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің директоры Талғат Тоқтағанов қатысты. Кәсіпорын басшысы «Avtobys» жүйесінің жұмыс істеу тәртібін түсіндіріп, оқырман қауымның сұрақтарына жауап берді.

Тілші сауалы:

- Талғат Төлеуғазыұлы, алдымен «Avtobys» жүйесінің негізгі міндеті туралы айтып өтсеңіз...

Талғат ТОҚТАҒАНОВ:

- Павлодар қаласындағы қоғамдық көліктерде көпбалалы аналар, мүмкіндігі шектеулі жандар, ауған соғысының ардагерлері сынды 14 топ өкілдері тегін, оқушылар мен зейнеткерлер 50 пайыздық жеңілдікпен қатынайды. Олар төлеуі тиіс жолақының қалған бөлігін жергілікті билік өтейді. Бірақ жоғарыда аталған санатқа жататын тұрғындардың қаншасы қоғамдық көлікпен жүретінін ешкім білмейді. Соның салдарынан екі тарап ара-сында түсініспеушіліктер туындап жатады. Мұндай жағдайдың алдын алып, компанияларға субсидия төлеуді бір ізге келтіру үшін жолаушылардың нақты саны қажет. Оны тек электронды билет жүйесі арқылы анықтауға болады. Сондықтан осы жылдың наурыз айынан бастап «Смарт Автобус ПВ» трамвайлар мен үлкен класты автобустарға планшеттер (стационарлы валидаторлар) және мобильді валидаторлар орнатты. Біздің басты міндет – бір күнде, бір сағатта, тіпті минутына дейін неше адамның қоғамдық көлікке кіріп-шыққанын, олардың қандай төлем тәсілі арқылы жолақысын өтегенін және қай аялдамадан отырып, қайсысынан түскенін көрсету.

Тілші сауалы:

- «Avtobys» карталарын сатып алу жолдары қандай?

Т.ТОҚТАҒАНОВ:

- «Avtobys» жүйесінің оқушылар, зейнеткерлер, тегін жүретін әлеуметтік топ өкілдері мен 80 теңгелік жолақыны төлейтін қатардағы жолаушыларға арналған төрт түрлі картасы бар. Солар арқылы трамвайлар мен үлкен кластағы автобустарда жол жүру ақысын электронды түрде төлеуге болады. Ол үшін алдымен Катаев көшесі, 9 мекенжайындағы кеңсемізге немесе қалалық кітапхана (Торайғыров көшесі, 44/1), ардагерлер кеңесі (Желтоқсан көшесі, 129), Жастар бастамаларын дамыту орталығына (Ломов көшесі, 38) келіп, төрт санатты картаның бірін сатып алу қажет. Сондай-ақ, стандартты карталар көпшілік жиналатын 15 сауда орталығында сатылады. Әр картаның бағасы – 450 теңге. Жолақысын төлемей жүретін әлеуметтік санатқа жататын жолаушыларға бірінші рет тегін беріледі. Жоғалтып алған жағдайда олар да екінші картаны 450 теңгеге сатып алады.

Тілші сауалы:

- Карта арқылы төлемді қалай жасауға болады?

Т.ТОҚТАҒАНОВ:

- Әлеуметтік топ өкілдері, зейнеткерлер мен оқушылар көлік картасын валидаторға жанастыру арқылы ғана жолақысын өтей алады. Стандартты карта иелері мобильді қосымшадағы QR-кодты сканерлеу, блютуз желісімен аударым жасау және кез келген банк картасын мобильді валидаторға жанастыру арқылы жолақысын төлейді. Осы орайда айта кетер жайт: әлеуметтік желілерде «Смартфоны жоқ зейнеткерлер жолақысын қалай төлейді?» деген сипаттағы сұрақтар туындап жатқанын байқадым. Зейнеткерлерге телефонның керегі жоқ. Оқушылар мен әлеуметтік топ өкілдеріне де қажет емес. Олар көлік картасы болса да мобильді қосымша арқылы аударым жасап, жеңілдікпен жүре алмайды. Ел қатарлы 80 теңге төлеуге тиіс болады. Себебі біздің жүйеде басқа операторлардағы сияқты «80/40/0 теңге» деген таңдау мүмкіндігі жоқ. Өйткені, әр түрлі тарифтік бағалар көрсетілсе, 80 теңге төлеуі тиіс адам «40 теңге» немесе «0 теңге» батырмасын таңдауы әбден мүмкін.

Мөлдір ҚАЙРАТ, Павлодар қаласы:

- Көлік карталары қанша уақытқа жарамды?

Т.ТОҚТАҒАНОВ:

- Көлік карталарын пайдаланудың шекті мерзімі жоқ. Тек оқушылар 15 жасқа толған кезде стандартты картаға ауысуы тиіс. Себебі бұл жастан асқан жолаушылар 80 теңге төлеуге міндеттеледі. Сонымен қатар, екінші топ мүгедектігі бар тұрғындар жыл сайын дәрігерлік комиссиядан өтіп, тиісті анықтама алады. Сондықтан оларға да жыл сайын картаны жаңартуға тура келеді.

Асылбек:

- Стационарлы валидатор арқылы банк картасымен жолақысын төлеуге бола ма?

Т.ТОҚТАҒАНОВ:

- Жоқ, тек кондукторлардың қолында болуы тиіс мобильді валидатор арқылы аударым жасауға болады. Ол үшін алдымен «Avtobys» мобильді қосымшасын жүктеп, оған банк картасын тіркеу керек.

Тілші сауалы:

- Бірақ автобустарда кондукторлардың мобильді валидатор көмегімен төлем қабылдап жатқаны байқалмайды. Неге?

Т.ТОҚТАҒАНОВ:

- Наурыз айында электронды билет жүйесі енген тұста трамвайларда 108 планшет орнатылып, қызметкерлерге 110 мобильді валидатор берілді. «№1 Автобус паркіне» 49 стационарлы және
80 мобильді валидатор қойылды. «Павлодар автокобинаты» кәсіпорнына 50 стационарлы және 50 мобильді планшет тапсырылды. Трамвайлар мен «Павлодар автокомбинатына» қарасты автобустарда жолақысын электронды түрде төлеуде қиындық жоқ. Ал «№1 автобус паркінің» қызметкерлерімен байланыс орнату қиын болып тұр. Кондукторлардың дені оқу курстарына қатыспайды, тұрғындардан төлемді мобильді валидатор арқылы қабылдаудан бас тартады. Біз бұл жағдайды реттеуге бірнеше рет талпыныс жасағанмен, екінші тарап жаңа жүйеге көшуге бейілді емес.

Айнагүл ЕРБОЛ:

- Автобустағы стационарлы валидаторлар істен шыққан жағдайда жолақысын қалай төлейміз?

Т.ТОҚТАҒАНОВ:

- Мұндай жағдайда төлемді мобильді қосымша арқылы жасауға болады. Ал кондуктор «Whats App» мессенджеріндегі арнайы чатқа валидатор істен шыққан автобустың бағыты мен нөмірін жазуы тиіс. Біздің мобильді топтар жарты сағат ішінде құралды жөндейді немесе жаңасына ауыстырады. Қазіргі уақытта екі адамнан тұратын
3 мобильді топ бар. Олар таңғы 6-дан 22.00-ге дейін үзіліссіз жұмыс істейді. Өкінішке қарай, №1 Автобус паркінің кей кондукторлары планшеттің істемейтіні туралы хабарды дер кезінде бермейді. Сондықтан жолаушылар үшін қолайсыздықтар туындауы мүмкін. Мұндай жағдайда тұрғындар 8-778-003-07-77 нөмірі бойынша қолдау қызметіне хабарласа алады.

Қуаныш:

- Көлік картасын қалай толтыруға болады?

Т.ТОҚТАҒАНОВ:

- Кез келген Qiwi-терминалдар немесе екінші деңгейлі банктердің мобильді қосымшалары арқылы картаға қалаған сомаңызды сала аласыз. Тұрғындардан комиссия алынбайды. Яғни, 1000 теңге аударсаңыз, картаға дәл сол сома түседі.

Марат АМАНОВ:

- Үлкен автобустар мен трамвайлар үшін бәріне бірдей жарамды бірыңғай карта шығаруға болмай ма?

Т.ТОҚТАҒАНОВ:

- Бұл – жергілікті әкімдік пен жолаушылар тасымалымен айналысатын кәсіпорындардың құзырындағы мәселе. Әзірше «Avtobys» карталарымен үлкен класты автобустарда, трамвайларда
жолақысын төлей аласыз. Бұған дейін шағын автобуспен тұрғындарды тасымалдайтын кәсіпорын өкілдерімен бірнеше рет кездесіп, өз ұсыныстарымызды айтқан едік. Бірақ олар жүйеге қосылуға құлық танытпады. Егер жүргізушілер дайын болса, біз бір күн ішінде-ақ құралдарды қоя аламыз.

Раушан, Ақтоғай ауданы:

- Ауылдықтар қалаға келген кезде қоғамдық көлікпен қалай жүреді?

Т.ТОҚТАҒАНОВ:

- Бірінші жолы – ұялы телефоныңызға «Avtobys» мобильді қосымшасын жүктеп, оған кез келген банк картасын тіркейсіз. Екінші жолы – көлік картасын сатып алып, облыс орталығына келген тұста сол арқылы 80 теңгені электронды түрде аударасыз. Үшінші жолы – дифференциалды тариф енгізілген тұста мобильді қосымшаңыз бен көлік картасы болмаса, кондукторға 150 теңге бересіз.

Маржан БЕЙСЕМБАЕВА:

- Мен көпбалалы ана ретінде әлеуметтік карта алдым. Солай бола тұра кондукторлар анықтаманы сұратады. Бұл қаншалықты дұрыс?

Т.ТОҚТАҒАНОВ:

- Әлеуметтік, зейнеткерлер мен оқушыларға арналған карталарды пайдаланатын жолаушылар міндетті түрде құжатын бірге алып жүруі тиіс. Кондуктор оны талап етуге құқылы.

Арайлым:

- Көлік картасын стационарлы валидаторға жанастырып, жолақысын төледім делік. Оны кондуктор көрмей қалып, менен жол жүру бағасын талап етуі мүмкін. Сондай жағдайда не істеу керек?

Т.ТОҚТАҒАНОВ:

- Біріншіден, мобильді қосымшаға кіріп, «Жол жүру тарихы» батырмасын бассаңыз, қай уақытта қандай автобуспен жүргеніңіз туралы мәлімет шығады. Соны көрсетуіңізге болады. Екіншіден, кондуктор жолақысын төлеуді талап етсе, картаңызды валидаторға тағы бір рет жанастырыңыз. Сол кезде экранда «Бұл рейс төленді» деген жазу шығады. Жалпы, жолаушылардың ақыны төлеу-төлемеуін бақылаушылар да тексереді. Олардың арнайы бақылау-тексеру валидаторы болады. Сол құралға көлік картасын жанастырған кезде карта иесіне қатысты барлық мәлімет пайда болады. Сондықтан басқа біреудің картасымен жүруге болмайды. Жолақысын да уақытылы төлеген дұрыс. Әйтпегенде, 6 мың теңгеге жуық айыппұл төлеуіңіз ықтимал.

Индира:

- Мен бір-екі рет көлік картасымен жолақыны төлей алмадым. Оны валидаторға жанас-тырған кезде «Бұл рейс төленді» деген жазу шықты. Мұндай жағдайда не істеу керек?

Т.ТОҚТАҒАНОВ:

- Осыған ұқсас жағдайлар жиі кездеседі. Жолаушылар таңертең жұмысына жеткен автобусымен кешке үйіне қайтуы мүмкін. Сол кезде жолақы төленді деген сипаттағы хабарлама шығады. Мұның барлығын реттеу – кондуктордың ісі. Жолға шыққан кезде «Рейсті бастау», діттеген жерге жеткен соң «Рейсті аяқтау» деген батырмаларды басуы керек. Сол кезде жүйе толығымен жаңарады. Өкінішке қарай, кейбір кондукторлар осындай қарапайым тәсілдерді жасамайды. Мұндай жағдайда қоғамдық көлік қызметкерінен рейсті аяқтауын сұрау керек.

Зейнеп ТОҚТАРҚЫЗЫ:

- Жазда саяжайға автобуспен барғанымда 80 теңгені картамен, 15 теңгені қолма-қол ақшамен төледім. Жолақы сомасын екі түрлі әдіспен төлеу ыңғайсыз. Неге 95 теңгелік тарифтер қарастырылмаған?

Т.ТОҚТАҒАНОВ:

- Біздің жүйеде барлық тариф бар. Айталық, жолаушы Ленин кентіне дейін жету үшін 105 теңге, Айнакөлге дейін 125 теңге төлеуі керек. Бұл соманың барлығын көлік картасымен аударуға болады. Тек ол үшін тағы да кондуктордың жауапкершілігі болуы керек. Ол валидаторда тиісті аймақты таңдауы тиіс. Сол кезде мобильді және стационарлы валидаторлар арқылы жолақысын толық көлемде төлей аласыз.

Нұрболат:

- Неге көлік карталары банк карталары сияқты тегін берілмейді?

Т.ТОҚТАҒАНОВ:

- Біріншіден, банк карталары тегін берілмейді. Бұл – жаңсақ пікір. Банк жыл бойы қолданушыдан белгілі бір көлемде комиссия ұстайды. Екіншіден, біз мобильді және стационарлы валидаторларды сатып алу мен оларды орнатуға 300 млн теңге инвестиция салдық. Ол үшін әкімдіктен де, жолаушылар тасымалымен айналысатын кәсіпорындардан да бір теңге де алған жоқпыз. Сондықтан бұл жобаға жұмсаған қаражатты қайтару мақсатында көлік карталарын өзіндік құны - 450 теңгеден сатамыз. Жолаушыларға салмақ салмас үшін оған үстемеақы қосқан жоқпыз.

Тілші сауалы:

- Осы уақытқа дейін қанша көлік картасы сатылды?

Т.ТОҚТАҒАНОВ:

- Бүгінде жолаушыларға барлығы 26 157 көлік картасы таратылды. Атап айтқанда, 3710 стандартты, 8599 оқушы, 6898 зейнеткерлік карта сатылып, әлеуметтік топ өкілдеріне 6950 карта тегін
берілді. Бұл – көп көлем емес. 2015 жылы алматылық институт өкілдері облыс орталығындағы қоғамдық көлік жұмысын зерттеген тұста күніне жолақы есебінен 5 млн теңге түсуі тиіс екенін есептеген еді. Ол кезде билет бағасы 65 теңге болды. Ал бүгінде біздің жүйе бойынша көп дегенде 250 мың теңге ғана өтеді. Келесі айда дифференциалды тариф енгізілсе, көлік картасымен жүретін жолаушылар қатары артып, бұл сома көбейеді деген ойдамыз.

«Онлайн желі» шарасы барысында жолаушылар тарапынан электронды билетке қатысты сұрақтың әлі де көп екені байқалды. Шараның қонағы оның басым бөлігіне нақты жауап берді деп ойлаймыз. Бұл ретте бастысы – жолаушыларға қолайлы жағдайдың жасалуы. Мұны электронды билет жүйесіне жауапты әкімдік, кәсіпорындар мен операторлар жіті түсінсе екен дейміз.