Міндетті сақтандырудың пайдасы бар ма?

Осыдан екі жыл бұрын елімізде міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесі енгізілген болатын. Бүгінде ол жүйенің тиімділігі байқала ма? Жұртшылықтың бір бөлігі сақтандырылмаған. Төлейтіндер арасында «не үшін жарна аударамыз?» деген сауал да бар. Осы және өзге де оқырмандар тарапынан туындаған сауалдарды ескере отырып, «Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры» КЕАҚ облыс бойынша филиалының директоры Нұрлан Қасымовпен сұхбаттасқан едік.

- Нұрлан Кәукенұлы, мемлекеттік сақтандыруы жоқ адамдарды аурухана кері қайтарып немесе бір реттік төлем жасауды талап етіп жатады. Осыны түсіндіріп берсеңіз. Жарнаны қалай төлеу қажет?

- Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру - Қазақстанның барлық сақтандырылған азаматтарына, жынысына, жасына, әлеуметтік мәртебесіне, тұрғылықты жері мен табысына қарамастан, медициналық және фармацевтикалық көмекке тең қолжетімділікке кепілдік береді. Жарналардың болуы - міндетті шарт. Төлем соңғы 12 ай қатарынан төленуі керек не болмаса азаматтарға 12 айды алдын ала төлеп қоюына мүмкіндіктері бар. Осылайша, азамат тегін медициналық көмекке ие болады. Мысалы, жергілікті тұрғын ауруханаға барған кезде 12 айдың тек 11 айына ғана төлемдері болса, сол бір ай төлемі болмауы себебінде медициналық қызмет көрсетілмейді. Өзіңіз үшін МӘМС-ке төлемді екінші деңгейдегі банктің кез келген бөлімшесі, «Қазпошта» АҚ, Kaspi.kz, TengriBank мобильді қосымшалары арқылы аудара аласыз. Сондай-ақ, Qiwi әмиян терминалдарымен төлем жасау мүмкіндігі бар. Төлем үш-бес банктік жұмыс күні ішінде жүзеге асырылады. Қазіргі таңда мобильді қосымшалармен төлеу әлдеқайда оңай. Алдымен «төлемдерге» кіріп, «Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға аударымдар» өтіп, ЖСН теріп, ақы төлеу кезеңін көрсетуіңіз шарт. Осылайша, әр айдың төлемін жасай аласыз.

- Ал сақтандыруы жоқ адамдар дәрігер қарауына бару үшін не істеуі керек?

- Сақтандыруы жоқ азаматтардың тегін медициналық көмектің кепілдендірілген көлеміне құқығы бар. Бұл санатқа төтенше жағдайларда медициналық көмек, учаскелік маманның қабылдауына жазылу, шұғыл операциялар, әлеуметтік маңызы бар ауруларды емдеу жатады. Мұндай жағдай болмаса, тегін медициналық көмек аламын деген емделушілердің барлығы сақтан-дыру қорындағы төлемдерін жабуы керек. Содан кейін дәрігер қарауына тегін жүгіне алады.

- Биыл МӘМС төлемдері бойынша өзгерістер енгізілген болатын. Ол қандай өзгерістер? Сақтандыруы жоқ азаматттар жарнаны алдын ала төлеп қоюына бола ма?

- Бүгінде жарналарды әр-біріміз өзімізге ыңғайлы түрде төлей аламыз. Ай сайын, тоқсан сайын жүйелі түрде төлеуді жалғастыруға болады немесе 12 айға бірден төлеу мүмкіндігі қарасты-рылған. Еске салайық, осы жылы қаңтардан бастап жұмыс берушілердің аударымдары бір пайызға ұлғайды. Яғни, жұмыс беруші қызметкері үшін жалақы деңгейінің 3 пайызын төлейді. Қызметкерлер мен азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттарға сәйкес табыс табатындар өз табысының екі пайызын төлейді. Атап өтер болсақ, жеке кәсіпкерлер және жеке практикамен айналысатын азаматтар 4200 төлесе, дербес төлеушілер үшін жарна сомасы 3 мың теңгені құрайды. Расымен де, «бүгін сау жүрмін» деп айтуға болмайды. Адам баласы болып жаратылғаннан соң, жеңіл вирустық аурулар болса да денсаулық сыр береді. Одан соң дәрігерге қаралу қажет. Екі аяғымыз бір етікке тығылмауы үшін, ертеңгі күнімізді бүгін ойлауымыз керек.

- Көпшілік тарапынан жиі туындайтын сұрақ: «Ай сайын жарна төлейміз. Бірақ емханаға мүлде бармаймыз. Олай болса, не үшін жарна төлеуіміз керек?» дегенге саяды. Бұған не уәж айтасыз?

- Жоғарыда айтып өткенімдей, сіз де, мен де ертеңгі күнімізді ойлап жүруіміз абзал. Мұны санасы бар адам дұрыс түсінеді деген ойдамын. Оның үстіне жылына бір мәрте денсаулықтарыңызға мән беріп, медициналық тексерулерден өтіп отырғаныңыз жөн. Қазіргі таңда анализдерді тапсырудың өзі тегін емес, сондықтан жарнаны алдын ала төлеп, сапалы әрі тегін емге барыңыз.

- Әр ай сайын еңбекақыдан жарна ұстайды. Соның есебінен кейбір медициналық қызметтер тегін көрсетілуі тиіс. Бірақ басқасын айтпағанда, тұмауға қарсы екпе алу ақылы. Неге?

- Тұрғындардың жекелеген топтарына арналған барлық міндетті егулер жергілікті және республикалық бюджеттер есебінен тегін жүргізіледі. Оның ішінде профилактикалық егулердің белгіленген мерзімдеріне сәйкес жасы бойынша адамдар, кәсіби қызметінің сипаты бойынша тәуекел тобына жататын тұлғалар, медицина қызметкерлері, денсаулық жағдайына байланысты тәуекел тобына жататындар, медициналық ұйымда диспансерлік есепте тұрған балалар, медицина қызметкерлері, балалар үйлерінің, қарттар үйлерінің контингенті, эпидемиологиялық көрсеткіштерге байланысты жұқтыру қаупі жоғары адамдар бар.

- Сақтандыру аясында ақысыз көрсетілуі тиіс қызметтер тізімін қайдан және қалай көре аламыз?

Әрбір адам сақтандыру аясындағы ақысыз көрсетілуі тиіс қызметтердің тізімін медициналық сақтандыру қорының Fms.kz веб сайтынан оқып, таныса алады.

- Ауыл адамдары ай сайын жарна төлейді. Бірақ, кейбір аппарат пен қызметтердің, дәрі-дәрмектің ауылдық-аудандық ауруханаларда болмауы салдарынан облыс орталығындағы жеке меншік емханаларда ақылы қаралуына тура келеді. Бұл қаншалықты дұрыс?

- Жыл сайын міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесі аясында барлық ауруханалар тегін берілетін дәрі-дәрмекпен қамтылып отырады. Бұл жағынан ешқандай мәселе жоқ десек болады. Ал ауыл-аймақтарда аппараттардың болмауы мүмкін. Өйткені, бүгінгі таңда қымбат КТ, МРТ құрал-дары қала емханаларында орнатылған. Естеріңізге сала кетейік, медициналық сақтандыру қорының сайтынан сан сауалдың жауабын таба аласыз. Мұнда сақтандыру қорымен келісімшарт жасалған жекеменшік аурухана тізімі жасақталған. Алдымен тұрғылықты мекенжай бойынша тіркелген ауруханаға барып, «жолдама» алып, тізімде бар жекеменшік медициналық ұйымға тегін қаралуға болады.

- Егер жүкті әйелдер жұмыссыз болса, олардың сақтандырылуы қалай жүзеге асады?

- Жұмыс істейтін әйелдер үшін жарна олардың жалақы мөлшерінің 2 пайызынан түседі. Жұмыс беруші салық салынатын кірістің екі пайызы мөлшерінде аударымдар төлейді. Декреттік демалысқа шыққаннан кейін, әйел табысын алуды тоқтатады және ол үшін енді жұмыс орнынан зейнетақы, әлеуметтік аударымдар түспейтін болады. Осыған сәйкес ол «жұмыс істемейтін жүкті әйел» жеңілдік санатына қосылады. Бұл кезеңде мемлекет болашақ ана үшін міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру қорына жарна төлейді. Егер төлемдер болмаса, «Сақтандырылған» мәртебесі үш жұмыс күні ішінде автоматты түрде беріледі. Бұл ретте, жұмыс істемейтін жүкті әйелдің өткен кезеңдері үшін қарызы болса, оны өтеудің қажеті жоқ. Алайда, жеңілдік мәртебесін жоғалтса, онда міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде медициналық қызметтерді пайдалану үшін алдымен қарызды өтеп, үнемі жарна төлеуді жалғастыруы керек.

- Сақтандыруы жоқ адамдар дәрігерді үйіне қалай шақыра алады? Диспансерлік тізімде тұрғандары ше?

- Тегін медициналық көмектің кепілдік берілгеніне сәйкес үйге учаскелік дәрігерді шақыруға құқығы бар. Тек қана бұл азамат өз емханасында тіркеуде болуы қажет.

- Облысымызда қанша адам «сақтандырылмаған»? Олармен жұмыстар қалай жүргізіледі?

- Бүгінгі таңда облыс көлемінде 130 мыңнан астам адам «сақтандырылмаған». Ал 86752 адам мүлдем жарна төлемеген. Сондықтан, елді мекендерге шығып, өңірдегі барлық ұйымдармен кездесу ұйымдастырып, елімізде міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінің маңызын түсіндіріп жатырмыз. Мұндай жиыннан кейін бір пайыз нәтиже болса да, біз үшін қуаныш. Себебі, орталыққа күн сайын түрлі жағдайдағы азаматтар келеді. Біріне профилактикалық тексерістен өту қажет болса, ал енді біріне қымбат ота жасалу керек. Мүмкіндігінше, бұл ретте қарыз жарналарды төлетіп, емге жібереміз. Сақтандыру жүйесінің тиімділігін осыдан кейін аңғарып жатады.

- Ақпаратыңызға рахмет!

Сұхбаттасқан – Махаббат ТӨЛЕБАЙ.