Павлодар өңіріне Ресей газы келе ме?

Солтүстік пен шығыстағы өңірлерге көгілдір отын жеткізу үшін Ресей аумағынан екі құбыр тартуға болады. Мәжілісте өткен Үкімет сағатында ҚР Энергетика министрі Болат Ақшолақов аталған жобалардың мүмкіндіктеріне тоқталды.

Жалпы, Павлодар өңіріне Ресей мемлекетінен газ әкелу туралы мәселе осыдан бірнеше жыл, бұрынғы Үкіметтің кезінде басталған болатын. Мысалы, 2019 жылы ҚР Энергетика министрінің бірінші орынбасары Махамбет Досмұхамбетов «Сила Сибири» құбыры арқылы Павлодар және Шығыс Қазақстан облыстарын газбен қамтамасыз ету туралы жобаны айтқан болатын. Бірақ ол бірден бұл жобаның мүмкіндігі әлі де нақтылай түсуді қажет екенін ескерткен болатын. «Қандай газ және оның бағасы қанша болатыны және оның сенімділігі қаншалықты болатыны туралы зерттеу қажет» деген еді. Алайда Ресей магистральді газ құбыры Қытайдың Шыңжаң-Ұйғыр аймағына Қазақстан арқылы емес, Моңғолия арқылы тартылатын болды да, бұл мәселе осымен тоқтап қалған болатын.

Ендігі жерде жаңа Үкімет газды тағы да Ресейден тарту бойынша әңгіме көтеріп отыр.

«Солтүстік пен шығыстағы өңірлерді газдандырудың екі жолы бар. Ол туралы бұған дейінгі кездесулерде талай рет айттық. БАҚ өкілдерінің сауалына жауап бергенде де айтылды. Бірінші жол – Ресей Федерациясының аумағынан құбыр тарту. Бұл мәселе Қазақстан-Ресей жұмыс тобының аясында қаралып жатыр. Газ құбырының ең тиімді нұсқасы анықталды. Картадан қарасаңыздар, Семей, Өскемен, Павлодар өңірлерін Барнауыл арқылы газдандыруға болады. Құбырдың болжамды ұзындығы 1000 шақырымдай», - деді министр.

Сондай-ақ, Петропавл арқылы елордаға дейін газ құбырын тарту жобасы пысықталып жатқан көрінеді.

«Екінші бөлігі – Ресей аумағындағы Есілден құбыр тарту. Петропавл-Көкшетау-Нұр-Сұлтан арасын жалғайтын құбырдың ұзындығы 146 шақырым болмақ. Қазір есептеп жатырмыз. Ресей тарапының қажет көлемде газ беруге дайын екені туралы келісімі бар. Қазір біз тұтыну көлемін дұрыстап есептеуіміз керек. Газ құбырын төсеудің тиімді есебін де жасау қажет», - деді Энергетика министрі.

Бұған дейін ҚР Энергетика министрлігі Ресейден газ тарту үшін шекаралас облыстардың қажеттіліктерін зерттеп жатқанын хабарлаған еді.

Отырыста Энергетика министрі Болат Ақшолақов еліміздің газ саласын дамыту перспективалары бойынша қысқаша пайымдау мен жаңа тәсілдері туралы баяндама жасады.

Министрдің айтуынша, газ қоры бойынша Қазақстан әлемде 22-орында, ал ТМД елдерінің арасында Ресей мен Түркіменстаннан кейін 3-орында тұр. Табиғи газды кеңінен қолдану мүмкіндігін атап өткен Энергетика министрі әлемдік экономикада оның маңызы зор екенін де алға тартты.

– Елімізде газ тұтыну тұрақты түрде өсіп келеді. 2017 жылдан бастап 2021 жылды қоса алған кезеңде тұтыну 13,8-ден 18,6 млрд текше метрге дейін 4,8 млрд текше метрге өсті. Газ тұтыну өсімі шамамен 35% немесе жыл сайын орта есеппен 7 пайызды құрады. Сонымен бірге, елдегі газ саласын дамытудың негізгі тежеуші факторы бағаны тежеу саясаты болып табылады. Осыған байланысты 2025 жылға қарай отандық газдың тапшылығы және импорттық ресурстарға тәуелділік туындауы мүмкін, – деді ведомство басшысы.

Министр атап өткендей, елдің ішкі нарығын газбен тұрақты қамтамасыз ету мақсатында 2014 жылы ұлттық оператор институты енгізілді, оған мұнай кен орындарында өндірілетін газды сатып алуға мемлекеттің артық құқығы берілген. Ұлттық оператор – QazaqGaz ҰК тауарлық газдың көтерме саудасын және сатып алу бағасы мен магистральді тасымалдау тарифтерін негізге ала отырып, бірыңғай газбен жабдықтау жүйесі арқылы газды бөлуді бірыңғай диспетчерлеуді жүзеге асырады.

Энергетика министрінің мәлімдеуінше, бұл схема мемлекеттік органдарға газдың бағасын ұстап тұруға және ішкі нарықта тұрақты газбен жабдықтауды қолдауға мүмкіндік береді.

Бұл ретте көтерме сауда ұлттық оператор үшін залалды болып табылады. Себебі мұндай сауда экспорттық түсімдерге тікелей байланысты және содан субсидияланады. Мәселен, 2015-2021 жылдарда ұлттық оператор ішкі нарыққа 587 млрд теңге субсидиялады. Газдандыруды дамыту жағдайында ұлттық оператордың шығындары тұтынудың, оның ішінде газға нарықтық бағаны төлеуге қабілетті жаңа коммерциялық тұтынушылардың өсуімен жыл сайын ұлғаюда.

Сонымен қатар Болат Ақшолақов министрліктің Үкіметке 2024 жылға дейін жер қойнауын пайдаланушылардан сатып алу бағаларын тоқтату жөнінде ұсыныс енгізгенін мәлімдеді. Бұл шара елдің әлеуметтік осал тұрғындары үшін тауарлық газға шекті көтерме сауда бағаларын тежеп тұруға ықпал ететін болады.

Жалпы алғанда, Павлодар өңірі тұрғындарының газды тұтыну тәжірибесі туралы айтудың өзі артық. Соңғы рет газгольдерлер 2000 жылдардың басында толық жойылған болатын. Бүгінде батыс және оңтүстік аймақтарда газды үйлерді жылыту үшін қолданатынын айтсақ, бұл - осы күнге дейін павлодарлықтардың түсіне де кірмеген жайт. Десе де, экологиялық тұрғыдан пайдалы, экономикалық жағынан арзан отынның біздің өңірге жеткізілуі – уақыты жеткен мәселе екені де рас. Жоба құпталса, бәлкім, өркениетке қол жеткізіп қалармыз.

Н.ҚАНАТБЕКҰЛЫ.