Әскердегі әлімжеттікті тыюдың жолдары қандай?

Өкінішке қарай, соңғы уақытта әскери бөлімдерде сарбаздардың өз-өзіне қол жұмсау фактілері көбейіп кетті. Жұмбақ жағдайда өмірмен қош айтысқан өрімдей жігіттер тағы бар. Ел аман, жұрт тыныш бейбіт заманда қатардағы жауынгерлердің жарық дүниеден өтуі күллі қазақ жұртының қабырғасын қайыстырғаны анық. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев таяуда арнайы комиссия құрып, қайғылы оқиғалардың мән-жайын тексеруді және алдын алуды қатаң тапсырды. Осы орайда әскери бөлімдердегі қысымдықты азайтудың қадамдары қандай болуы тиіс деген мәселені «Алаңның» талқысына салған едік.

Дана НҰРЖІГІТ, ҚР Парламенті Сенатының депутаты (пікір интернеттен алынды):

- Әскерде болып жатқан төтенше жағдайлар, жас курсанттардың құпия жағдайдағы өлімі, әскердегі әлімжеттік оқиғалары бозбала бойында бүр жарып келе жатқан отаншылдық сезімді аяздай қарып, санасына ауыр соққы болып тиеді. Осындай оқиғаларды естіген қай ана баласын әскерге жібергісі келеді?! Қай жас әскерге қаймықпай барып, елдің шекарасын қызғыштай қорып, азаматтық борышын абыроймен атқаруға ұмтылады?!

Соңғы статистикалық деректерге зер салар болсақ, көпшіліктің бойын үрей билейтіні анық. 2021 жылы әскери қызметшілердің өзін өзі өлтіруге дейін жеткізу фактісі бойынша 16 қылмыс тіркелді. Ал биылғы жылдың төрт айында 4 қылмыстық іс қозғалған. Жақында Маңғыстау облысы Бейнеу ауданындағы әскери бөлімде бесінші жағдай тіркелді. Мұндай жаңалықтардан соң жаның түршігеді. Түптеп келгенде, әскери училищелердің курсанттары мен мерзімді қызметтегі сарбаздар бейбіт уақытта қазаға ұшырамауы тиіс. Бұл – қоғамда орын алып жатқан проблемалардың айнасы. Сондықтан болашақ әскери қызметшілермен жұмыс істеудің әдіс-тәсілдерін қайта қарау қажет. Арнайы бағдарлама әзірлеу де артық болмайды. Біздің басты міндет – Отан алдындағы борышын өтеуге ниетті жастардың амандығын сақтау.

Мейірман АРЫЗБЕКОВ, Павлодар қаласындағы №5512 әскери бөлімі әскери полиция бөлімшесінің аға офицері, аға лейтенант:

- Әскери бөлімдерде оқыс оқиғалардың алдын алу бағытында жүргізілетін ауқымды жұмыстардың бастысы – профилактикалық шаралар. Біз Отан алдындағы азаматтық борышын өтеуге келген әр сарбазбен жеке де, топпен де сөйлесіп, көңіл-күйін, ой-пайымын байқаймыз. Осы орайда Ұлттық Ұланда, оның ішінде Павлодар қаласындағы әскери бөлімде соңғы 3-4 жылда әлімжеттік фактілері тіркелмегенін атап өткен жөн. Бұл екі бөлімде 15-20 жыл бойы тынбай еңбек етіп келе жатқан психологтар жұмысының жемісі деуге болады. Әрине, әскерге келгенге дейін әр азамат - бір үйдің еркесі, кенжесі. Кейде отбасылық қиындықтары бар жігіттер де келеді. Оларды ерекше бақылауға алып, жүйелі түрде әңгімелесеміз. Сондай-ақ, әр апта сайын сарбаздардың дене жарақаттарын байқаймыз. Бөлімдегі барлық бейнебақылау камералары да тұрақты түрде тексеріледі.

Профилактикалық жұмыстар командирлермен, мерзімді келісімшарт бойынша қызмет атқаратын жауынгерлермен де жүргізіледі. Айталық, олар сарбаздардан, олардың туыс-туғандарынан қаржы талап етпеуі үшін ай сайын банк карталары тексеріледі. Тізіп айтар болсақ, осындай ауқымды жұмыс көп. Бәлкім, қоғам үшін олар көзге ілінбейтін іс болып көрінуі мүмкін. Десе де, қайғылы жағдайлардың алдын алу жолында дәл осындай кездесу, түсіндіру, әңгімелесу, ой бөлісудің маңызы зор.

Жанарыс ХЫЗЫР, «Сенімен болашақ» ата-аналар қоғамдық бірлестігі облыстық филиалының төрағасы:

- Әскери бөлімдерде орын алған соңғы қайғылы жағдайлар ата-аналардың, жеткіншектердің әскерге деген сенімін одан әрі түсірді десек, артық айтқандық емес. Бүгінгі күні аналар мен әкелер балаларын Отан алдындағы азаматтық борышын өтеуге жіберуден қорқып қалды. Сенімді қайта күшейтіп, ескі жүйені жою үшін түбегейлі өзгерістер керек. Солардың бірі – сарбаздардың ата-аналарынан комитет құру. Бір жылға шақырылып, қатардағы жауынгер атанған бозбалалардың ата-аналары әскери бөлімдерге барып, сондағы жағдайды, командирлер мен сарбаздар арасындағы қарым-қатынасты бақылағаны жөн. Әйтпегенде, бүгінде кейбір әскери қызметшілер мен «тәжірибелі» сарбаздарға «қой!» дейтін ешкім жоқ. Өкінішке қарай, әскери қызмет атқарып, азаматтық парызын өтейтіндердің басым бөлігінде мейірімділік, адамгершілік, жанашырлық жоқ. Сондықтан қоғамдық бірлестіктер, белсенді азаматтар семинарлар өткізіп, кездесулер ұйымдастырып, адами құндылық туралы әңгіме өрбітсе де, құба-құп.

Сонымен қатар, бүгінгі күні Отан қорғауға аттанған жігіттердің көбі әлсіз, шыдамсыз әрі сылбыр. 18 жасқа дейін еңбек етіп, өмір талабына сай икемделіп, шынығып үлгермегендер сәл қиындықты көтере алмайды. Әскерге барар-бармаста үйін сағынып, еркіндікті аңсайды. Өз қатарластарымен байланыс орнатуда қиналады. Осының барлығы өзекті өртейтін жайттарға әкеп соқтыруы мүмкін. Сондықтан әскердегі әлімжеттікті тыю үшін ата-аналар мен қоғамның бақылауын күшейтіп, жастардың жігерін жану керек.

«Алаңды» үйлестірген – Құндыз ҚАБЫЛДЕНОВА.