Техникалық білімнің заманы туды

Елімізде техникалық және кәсіптік сала мамандарын әзірлеу ресурстары жеткіліксіз екені көптен айтылып келеді. Соның салдары болар жастардың бұл салаға деген қызығушылығы тым төмен. Түлектердің дені гуманитарлық салаға ағылып, еңбек нарығындағы өндірістік-өнеркәсіп саласы бос тұр деуге болады. Заманға сай, қоғамға керек техникалық мамандық-тардың тапшылығы уақыт өткен сайын ұлғайып келеді. Жақында Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев ҚР Парламенті Мәжілісінде сөйлеген сөзінде осы саланың «сыздауығын» дөп басып, бірқатар ұсыныс айтты.

Шетелден үйренеріміз көп

Президент өз сөзінде: «Жақын арада Ресейдің үздік техникалық жоғары оқу орындарының филиалдарын ашу жоспарланып отыр. 2025 жылға қарай елімізде беделді шетелдік жоғары оқу орындарының кем дегенде 5 филиалын ашу қажет деп есептеймін. Осы орайда, екі техникалық бағдарланған филиал еліміздің батысында болғаны жөн» деді. Мемлекет басшысының бұл бастамасын жоғары оқу орындарының оқытушылары да құптап отыр. Себебі, білім мен ғылымды меңгеріп, өркениетке ұмтылу жолында әріптес таңдау – ұшпаққа шығармайды. Әсіресе, әлемнің озық оқу орындарынан аларымыз, білікті мамандарынан үйренеріміз көп. Мұны мойындау керек. Осы ретте ҚР Білім және ғылым министрі Асхат Аймағамбетов әлемдік оқу орындардың бөлімшесін ашу жұмыстары бастағанын хабарлады.

- Қазіргі уақытта «DE MONTFORT» Ұлыбританияның университеті филиалы жұмысын істей бастады. Халықаралық үлгідегі диплом беріледі. Сондай-ақ Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университетін «Аrizona» университетіне сенімгерлік басқаруға беру туралы мәселе қарастыруда. Қазіргі уақытта «Arizona» университетімен меморандум жасадық. Бұдан басқа, еліміздің батыс өңірлерінде 2 жетекші шетелдік техникалық университетінің филиалдары ашылатын болады. Техникалық бағыттар бойынша Ресейдің үздік жоғары оқу орындарының филиалдарын ашу бойынша келіссөздерді бастадық. Қазір оны жүргізіп жатырмыз және арнайы үкіметаралық келісімді дайындадық, - деді министр. Торайғыров университеті металлургия кафедрасының меңгерушісі, техника ғылым-дарының кандидаты Мерхат Сүйіндіковтің айтуынша, аталмыш жоғары оқу орны Германияның Анхольт университетімен байланыс орнатқан. Нәтижесінде бізде филиалын ашу жұмысы жүргізілуде. Бұл жобаның жергілікті студенттерге берер пайдасы зор. Әлемдік университеттің филиалы бізде екі бағыт бойынша жұмыс істейді. Біріншісі, студенттерге шет тілін үйрету болса, екінші техникалық бағытта оқитын жастарға қосымша білім береді. Екіжақты келісімшарт бойынша, біздің студенттерге Германияға барып тағылымдамадан өту мүмкіндіктері де көзделген. Тіпті, шетелдік оқу орнының дипомы берілуі де мүмкін.

- Біздің университет білім беру сапасының рейтингі бойынша алдыңғы бестіктен түскен емес. Бұл жерде техникалық мамандықтарды оқытатын кафедралардың және оқу құрал-жабдықтары мен техникалық базасының үлкен үлесі бар. Дегенмен «бізде бәрі бар» деп қол қусырып отыруға болмайды. Университет басшылығы жүргізген келіссөздер нәтижесінде шетелдік оқу орнының филиалын ашып, білікті оқытушыларын тарту мүмкіндігіне ие болдық. Мұнда кез-келген студент қабылданбайды. Әзірше, машина жасау, энергетика, химиятехнология, агротехнология мамандықтарының студенттері қосымша білім алады. Филиал алдымен «Жаңа мамандықтар атласы» бойынша жұмыс істемек. Яғни, біздің университеттің оқу бағдарламасына әлі енгізілмеген мамандықтарды оқытады деп отырмыз. Себебі, ақпараттық технологияның күн санап жаңаруына байланысты қоғамда жаңа мамандықтар сұранысы артуда, - дейді Мерхат Мәдениұлы.

Техникалық саладан қашады

Біздің облыс бірегей өнеркәсіптік, индустриялдық аймақ саналады. Сондықтан, бюджеттік кірістердің басым бөлігі өндірістік кәсіпорындардан құйылады. Ал ішкі жалпы өнімнің 67 пайызын металлургия саласы құраса, мұнай-газ өндірісінің үлесі – 9,7 пайыз. Бұдан аймақтағы еңбек нарығының көп бөлігін техникалық мамандықтар құрайтынын байқаймыз. Әсіресе, машина жасау саласында таңдау көп деген сөз. Техника ғылымдарының кандидаты Мерхат Сүйіндіковтің сөзінше, қазіргі жастар жоғары оқу орнына түсіп, мамандық таңдарда қай салаға сұраныс басым деген сауалға жауап іздемейді.

- Көп жастар құжаттарын қолтықтап, мұнай-газ ісіне ағылып жатады. Оқу бітірген соң жұмыс табыла ма, табылмай ма деген ой ешкімді мазаламайды. Әйтеуір, мұнайшының айлығы көп дегенді естіп алған. Барлығы бір жерге үймелейді, оның соңы жұмыссыздыққа әкелмей ме?! Ал еңбек нарығының көп бөлігін құрайтын металлургия саласына ешкім түскісі келмеген-діктен алпауыт кәсіпорындар маман таппай қиналады. Міне, біздің қазіргі жас буын мамандық таңдау кезінде осындай үлкен қателіктерге жол беруде. Атап айтқанда, мектеп қабырғасында физика, математика, химия, информатика сынды күрделі пәндерді тиісті деңгейде оқымайды. Бұл олардың болашағына кері әсер етпей ме?! Яғни, негізгі пәндерді мектеп қабырға-сында дұрыс оқымағандықтан, техникалық мамандықтарға баруға жүрегі дауаламайды. Сосын далада қалып қоймас үшін амалсыздан гуманитарлық мамандықтардың бірін таңдайды. Сондықтан, жастардың мамандық таңдауға деген көзқарасын өзгерту керек. Бұл мектептен басталады деп ойлаймын. Орта білім мекемелері оқушыларды ақпараттық-технология саласына деген қызығушылығын ояту керек. Сонымен қатар, өндірістерде қанша бос орын бар деген деректерді факітмен көрсетіп, сол мамандықтың мәнісін түсіндіру жағы кемшін жатыр. Содан кейін металлург мамандығын таңдаған студенттер үшін грант санын көбейтіп, шәкіртақысын қосу қажет. Сол секілді, кәсіпорын жұмысшыларының айлығын көтеріп, осы саланы таңдаған студенттерге түсу мүмкіндігін кеңейтіп, белгілі бір жеңілдіктер беру қажет, - дейді М.Сүйіндіков.

Ауылдан технократ шыға ма?

Өз ісіне жауапкершілікпен қарайтын тұрақты әрі еңбекқор жастардың дені ауылда екені түсінікті. Сондықтан, ауыл балаларын осы салаға тартудың өзектілігі жоғары. Май ауданы Малайсары орта мектебінің директоры, облыстық мәслихат депутаты Анар Жетібаеваның сөзінше, ауыл балаларын техникалық мамандықтарға тарту жұмыстары жоғары деңгейде жүргізілуде. Оқушыларды компютерлік бағдарламалауға, робот құрастыруға қызықтыратын үйірмелер саны көбейіп келеді.

- 2020 жылы Май ауданына қарасты барлық мектептердің 8-сыныптарына оқу-өндірістік сабақтары енгізілді. Мұны Көктөбе ауылындағы «Ертіс» жоғары инновациялық аграрлық колледжімен бірге іске асырудамыз. Мысалы оқушылар аптасына бір рет колледж базасына барып, тракторшы, машинист, дәнекерлеуші, есепші, аспазшы мамандықтары бойынша оқу-өндірістік сабақтарын оқиды. Сонымен қатар, физика, химия пәндері бойынша қосымша факультативтік курстар жүргізілуде. Мұндай курстарды жүргізу кестесі оқу жылының басында мұғалімдерге бөлініп берілді. Дегенмен, мұнымен 30 жыл қалыптасқан көзқарасты өзгерту мүмкін емес. Сондықтан, оқу-өндірістік сабақтарды мектеп бағдарламасына енгізуді ұсынамын. Егер, бұл мәселеге мемлекеттік деңгейде назар аударар болсақ, қолынан іс келетін технократтарды ауылдан-ақ шығаруға болады, -
дейді Анар Ахметқызы.

Аятжан АХМЕТЖАНҰЛЫ, республикалық «QAZBILIM» орталығының директоры:

- Қазір мектеп оқушыларының басым бөлігі дәрігер және мұғалім мамандықтарын таңдайды. Себебі, бұл салаларда тұрақты жұмыс бар. Ал техникалық мамандықтарға өте сирек барады. Негізі мұнда да тұрақты жұмыс бар. Бірақ, күрделілігіне байланысты тартыншақтайтын болса керек. Енді техникалық мамандық-тарға тартудың жолы қандай дегенге тоқталайын. Ең бірінші, мектептердің мате-риалдық базасын жетілдіру керек. Егер, оқушы мектепте ғылыми-зерттеу жұмыстарымен айналыспаса, физика, химия, биология сабақтарының зертханасын көрмесе, қанша жерден үгіттесеңіз де қызық-пайды. Өкінішке қарай, біздің елде орта мектептердің тахникалық базасы өте жұтаң. Соңғы екі-үш жылдан бері салынған мектептер болмаса, одан бұрынғы білім беру мекемелерінің жағдайы орташа. Тіпті, 20-ғасырдамыз деуге болады. Сондықтан, бұл проблеманы орта мектептердің оқу базасын Назарбаев зияткерлік мектептерінің және «Білім-Инновация» лицейлерінің деңгейіне жеткізбей шеше алмаймыз.

Түйін:

Мемлекет басшысы: «Жалпы, бәрімізге білім туралы көзқарасымызды өзгерту қажет. Гуманитарлық мамандықтармен әуестену кезеңі келмеске кетті. Басымдықты техникалық мамандықтарға беру керек. Инженерлер мен өнеркәсіпшілердің жаңа буынын өсіріп шығару қажет» дегені де есімізде. Сондықтан, білім саласына қолданылатын ендігі реформа осы мәселені қамтиды деген ойдамыз.

Тілеуберді САХАБА.