Утилизациялық алым сомасы бағаға әсер ете ме?

Соңғы уақытта күн тәртібінде «күйіп» тұрған өзекті мәселелердің бірі – автокөліктерге салынатын утилизациялық алымның көлемі. Біздің елде бұл сома 400 мың теңгеден басталып, 4 млн теңгеге дейін жетуі көлік жүргізушілерінің қалтасына айтарлықтай салмақ салып тұр. Белсенділер бұл мәселені бұған дейін талай рет көтеріп, тіпті «Утильге жол жоқ» деген арнайы қозғалыс құрды. Халықтың үні билікке жетіп, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев утилизациялық алымды жинау ісін «Өндірушілердің кеңейтілген міндеттемелері Операторы» компаниясынан алып, мемлекеттік мекеменің басқаруына өткізуді және алымның мөлшерін қайта қарауды тапсырды. Енді бұл тапсырманы іске асыру барысында қандай жайттарды назарға алу қажет? Алым сомасының азаюы көліктердің арзандауына әсер ете ме? Мәселені «Алаңның» талқысына салып көрген едік.

Шыңғыс ТЕМІР, «Тәуелсіз автобизнес одағы» басқарма төрағасының орынбасары (пікір интернеттен алынды):

- 2016 жылдан бастап елімізге басқа мемлекеттерден жеткізілетін көліктерден утилизациялық алым жинау жүйесі жұмыс істеп келеді. Оның көлемі айлық есептік көрсеткішке байланысты есептеледі. Бүгінде ең төмен алымның өзі 450 мың теңгеден асып жығылады. Бұл – кез келген жүргізушінің қалтасы көтеретін сома емес. Соңғы деректерге сүйенсек, былтыр осы алымның есебінен 600 млрд теңгеден астам қаржы жиналды. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлының тапсырмасынан соң механизмді қайта қарауды жүктеді. Демек, жақын күндері утилизациялық алымның көлемі айтарлықтай азаюы әбден мүмкін. Менің ойымша, бұл ретте Еуропа елдерінен үлгі алуымыз керек. Дамыған елдерде утилизациялық алымның көлемі шамамен 200 еуроны құрайды. Біздің валютаға шаққанда, бұл – 100 мың теңге. Мұндай сома жүргізушілердің қалтасына салмақ сала қоймас. Ендігі мәселе - көлік иелерінен жиналатын қаржыны басқару тетігін «ӨКМ Операторынан» алып, мемлекеттік мекеменің қарауына беру. Бұл шешім тиімді болады дегенге өз басым сенбеймін. Сондықтан оны бәсекелестік ортаға берген жөн. Қазірдің өзінде алымды жинау, оны ұтымды пайдалану бойынша қызметтерді ұсынуға дайын жеке кәсіпорындар бар. Ал мемлекет тек реттеуді қолға алса да жеткілікті.

Олжас ОҚАС, автомобиль саласындағы сарапшы:

- Менің ойымша, утилизациялық алымның көлемін бірден төмендету дұрыс емес. Себебі мұндай жағдайда өзге мемлекеттерден көлік алуға асық азаматтар саны күрт артып, қазақстандықтардың қаржысы Армения, Грузия сынды елдердің автомобиль нарығына кетеді. Қазіргідей қымбат қалпында ұстап тұруға тағы болмайды. Алымның көрсеткіші тым жоғары болғандықтан, көпшіліктің көлікке қолы жетпей тұр. Осы орайда жан-жақты талдау, саралау жұмыстарын жүргізіп, тиімді шешім қабылдау қажет. Бұл ретте утилизациялық жинақ қаражаттың көлемін көліктің қозғалтқышы мен айлық есептік көрсеткішке «байлап» қойған дұрыс емес деп есептеймін. Бұл – бір. Екіншіден, міндетті төлемнің сомасы азайса, жергілікті нарықтағы көліктердің бағасы арзандауы мүмкін. Тек бағалар бір-екі жылдан соң, отандық нарық шетелден жеткізілген көліктер есебінен жаңарған кезде ғана өзгеруі ықтимал. Биыл утилизациялық алым төмендегенмен, автомобильдің арзандауы екіталай.

Берік СЕРҒАЗИН, көлік жүргізуші:

- Бүгінде ауыл мен қала көшелерінде жүрген көліктердің 80 пайызға жуығы – әбден ескірген техникалар. 1990-ыншы жылдары зауыттан шыққан «тұлпарлар» өз қызметін әлдеқашан атқарып болған. Соған қарамастан көпшілік әлі күнге дейін ескі көліктерді тізгіндеп келеді. Бұл – қауіпті. Дәл осындай автомобильдердің салдарынан жол-көлік оқиғалары жиі туындап жатады. Бірақ жұрттың бұған дейін ондаған иесі болған, соғылып, қайта боялған көлікті алудан басқа амалы жоқ. Себебі Еуро-4 стандарттарына сай келетін жаңа көліктерді шеттен арзан бағаға сатып әкелгенмен, оны тіркеуге қою, утилизациялық алым төлеу - қиынның қиыны. Айталық, қозғалтқышының көлемі бар-жоғы бір литр болатын көліктер үшін 1 млн теңге, көлемі екі-үш литр болатын техникаларға 2-3 млн теңге алым төлеу керек. Қарапайым халықта мұндай қаражат қайдан болсын?! Бұл – бір көліктің құны. Утилизациялық алым тым жоғары болғандықтан, жергілікті нарықтағы баға да шарықтап тұр. Салыстырмалы түрде алып қарасақ, алымы аз Польшада көліктер 700-800 мың теңге аралығында сатылады. Бізде дәл сондай көліктердің бағасы 2-3 млн теңгеден басталады. Сондықтан уақыт оздырмай алымды азайту керек деп санаймын. Сол кезде ғана шет мемлекеттерден «тұлпарлар» әкелу ісі оң жолға қойылып, қазіргі тозығы жеткен көліктер жаңарады. Ал бұл жолдағы қауіпсіздік артатынын білдіреді.

«Алаңды» үйлестірген – Құндыз ҚАБЫЛДЕНОВА.