Республикамызда көп ұлттың басын бір арнаға тоғыстырған Қазақстан халқы Ассамблеясы отыз жылдан бері тұрақты әрі жемісті жұмыс істеп келеді. Ұйымның толеранттылық пен татулықты сақтаудағы, көп ұлттың бірлігін нығайту жолындағы қызметі орасан. Ассамблея қызметі тәуелсіз еліміздің этносаралық қатынастар мәселелерін тиімді шешетін мемлекет ретіндегі халықаралық беделінің артуына зор ықпал етіп келеді. Сондай-ақ, ел өміріндегі рөлі мен маңызы оның сессияларында талқыланған өзекті қоғамдық-саяси және әлеуметтік маңызды мәселелердің мазмұнымен айқын сипатталады. Осы орайда жуырда облыстық ақпарат және қоғамдық даму басқармасы Қазақстан халқы Ассамблеясы хатшылығының меңгерушісі — этносаралық қатынастар мәселелері жөніндегі бөлімнің басшысы Қымбат Дощановамен әңгімелескен едік.
— Қымбат Ілиясқызы, Қазақстан халқы Ассамблея-сының құрылғанына биыл –
30 жыл. Қазақстандағы этносаралық келісім мен достықты сақтау үшін Ассамблея қандай рөл атқарады?
— 1995 жылы елдегі этносаралық келісім мен бірлікті нығайту мақсатында құрылған Қазақстан халқы Ассамблеясы Қазақстанда тұратын әртүрлі этникалық топтың мүддесін білдіретін 100-ден астам этномәдени бірлестікті біріктіреді. Ассамблеяның қызметі — барлық этностың мәдени мұрасын, тілдерін, дәстүрлерін сақтау мен дамытуға бағытталған және этносаралық келісімді нығайту мен қақтығыстарды болдырмауға арналған мемлекеттік саясатты жүзеге асырудың маңызды құрамдас бөлігі. Бұған этномәдени бірлестіктер мен құрылымдық бөлімшелердің жұмысы ықпал етеді.
— Ассамблеяның елдегі этносаралық диалогты нығай-тудағы маңызы қандай?
— Облыстық Қазақстан халқы Ассамблеясы қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті қамтамасыз етуге, Қазақстан халқының рухани және мәдени мұрасын сақтауға бағытталған мемлекеттік саясатты жүзеге асыруда. Достық үйіне этномәдени бірлестіктердің өкілдері мен медиаторларды тарту арқылы мемлекеттік саясаттың жүзеге асырылу барысы туралы азаматтарды қабылдау ұйымдастырылады.
«Достық үйінде» коворкинг-орталығы ашылды. Онда балалар, жасөспірімдер және студенттер үшін түрлі бағыттар бойынша секциялар мен мемлекеттік тілде ораторлық шеберлік, тіл курстары, қолданбалы өнер, музыка, бейнелеу өнері, тігін шеберлігі және басқа да шығармашылық үйірмелер жұмыс істейді.
— 30 жыл ішінде Ассамблеяның басты жетістіктері мен оң нәтижелеріне тоқтала кетсеңіз. Қазіргі таңда Ассамблеяның жұмысы қандай мәселелерді шешуге бағытталған?
— 30 жыл Қазақстан халқы Ассамблеясы үшін аз уақыт емес. Осы жылдар ішінде ҚХА-ның этномәдени бірлестіктермен және қоғамдық құрылымдарымен бірлікті нығайту мен қоғамдық келісімді сақтау мақсатында көптеген жұмыс атқарылды.
Қазіргі уақытта Ассам-блеяның қызметі «Біз әртүрліміз, бірақ біз теңбіз» және «Бірлік әр алуандылықта» қағидалары негізінде жүзеге асырылады.
ҚХА әлеуметтік маңызы бар жобаларды іске асырады. Мәселен, қайырымдылықпен, волонтерлікпен, этносаралық негіздегі жанжалдардың алдын алумен, өскелең ұрпақты тәрбие-леумен айналысады. Өскелең ұрпақты тәрбиелеумен, қоғамдық бақылауды жүзеге асырады, этностар арасында мемлекеттік тілді үйренуді танымал етеді, ұлттық мәдениетпен, әдет-ғұрыптармен, салт-дәстүрлермен таныстырады.
— Осы уақыт аралығында Ассамблеяның құры-лымында қандай өзгерістер орын алды? Бұл өзгерістердің қоғамға әсері қандай?
— Қазақстан халқы Ассамблеясының 30 жылдық жұмысында оның құрылымында бірнеше маңызды өзгеріс пен жетілдірулер болды. Бұл өзгерістер Ассамблеяның этносаралық келісімді және көпэтносты қоғамда бірлікті нығайтуға бағытталған жұмысын тиімдірек етуге мүмкіндік берді. 2014 жылы «Қоғамдық келісім» РММ-нің пайда болуы да маңызды рөл атқарды. Бүгінгі таңда «Қоғамдық келісім» мекемесі ұлттық интеграцияның сұранысқа ие алаңы әрі Ассамблеяның бастамаларын жүзеге асыратын сенімді базаға айналды. Орталық әдістемелік көмек пен ғылыми-сараптамалық сүйемелдеуді қамтамасыз ету, қоғамдық келісім мен бірлікті нығайтуға бағытталған басым жобаларды қолдау, сондай-ақ мәдени-көпшілік іс-шараларды ұйымдастыру орталығы болып табылады.
Бұл жылдар ішінде облыстық Ассамблеяның құрылымында этномәдени бірлестіктер, Аналар кеңесі, Ақсақалдар кеңесі, Ассамблея жастары, Ғылыми-сараптамалық топ, Журналистер клубы құрылып, Медиация орталығы ашылды, сондай-ақ «DostyqMediaPVL» студиясы өз жұмысын бастады.
1995 жылдың 1 наурызында консультативтік-кеңесші орган ретінде құрылғалы бері және оның Конституциядағы институт ретінде мәртебесін бекіту арқылы қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті қамтамасыз ету жөніндегі мемлекеттік саясатты әзірлеуге және жүзеге асыруға, қазақ патриотизмін қалыптастыруға, мемлекеттік тіл мен Қазақстан халқының басқа тілдерін дамытуға ықпал етті.
Парламенттік өкілдік жүйесі де өзгерді. Егер бұрын Қазақстан халқы Ассамблеясынан Мәжіліс депутаты болып тоғыз адам сайланған болса, 2022 жылдан бастап Президент Қазақстан халқы Ассамблеясының ұсынымы бойынша бес сенаторды тағайындайды.
— Қазіргі кездегі ұйымдағы жастар саны қанша? Олардың құқықтық және қаржылық сауатын арттыру үшін ұйымда қандай іс-шаралар қолға алынды?
— Қазіргі уақытта облыстық Қазақстан халқы Ассамблеясының облыстық құрылымында «Ассамблея жастары» республикалық қоғамдық бірлестігінің өкілдігі жұмыс істейді. Аймағымызда Қазақстан халқы Ассамблеясының жастар бірлестігі 2001 жылы құрылған. Бірлестік 18 жастар ұйымы мен екі студенттік Ассамблеяны (Торайғыров университеті мен Павлодар қаласының қызмет көрсету және тамақтандыру колледжі) біріктіреді. «Ассамблея жастары» құрамына этномәдени бірлестіктердің жас-
тары ұйымдарының көшбасшылары кіреді. Ұйым көптеген іс-шара ұйымдастырады. Оның ішінде — «Бірлік-Единство.kz» жастар форумы. Жыл сайын форум қоғамдағы өзекті мәселелерге және тақырыптарға негізделеді. Мәселен, қоғамдық келісім, мемлекеттік тіл, IT технологиялары мен жасанды интеллект, рухани-адамгершілік даму, кәсіпкерлік, тарихи-мәдени мұра, еріктілік, медиация сынды әртүрлі маңызды тақырыптарды қамтиды. «Бірлік – Единство.KZ» форумы өткізілген жылдар ішінде оған Ресей, Өзбекстан, Қырғызстан, Беларусь, Тәжікстан, Польша, Корея елдерінің жастары қатысты.
Облыстық, қалалық және аудандық этномәдени бірлестіктердің жастары арасында мемлекеттік тілде «Әнімді саған арнаймын, Қазақстан» — «Пою о тебе, мой Казахстан» патриоттық әндер фестивалі өткізілді. Фестиваль жастарды Отансүйгіштікке, мемлекеттік тілді құрметтеуге тәрбиелейтін рухани шараға айналды. Бұған қоса, әлеуметтік желілерде мемлекеттік тілді насихаттауға бағытталған «Insta-Cөздік.kz» онлайн жобасы жүзеге асырылуда.
— Ал Ассамблея жұмысында жастардың рөлі қандай?
— Жастардың Қазақстан халқы Ассамблеясының жұмысындағы рөлі өте маңызды. Себебі жастар — ол елдің болашағы, ұлттың тірегі. Ассамблея жастарды этносаралық келісім мен патриотизмді насихаттауға, әлеуметтік мәселелерді шешуге белсенді түрде тартуды мақсат етеді. Облыста көптеген жас пен оқушылар этномәдени бірлестіктердің мүшелері болып табылады.
Қазақстандық бірегейлікті қалыптастыру бағытында ұлттық спорт ойындарының алар орны бөлек. Осы мақсатта этномәдени бірлестіктерінің жастары мен «Қоғамдық келісім» мекемесінің қызметкерлері арасында өткен ерекше жобаның бірі — «Жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар» спорттық жарысы. Бұл жоба «Сәлемдесу», «Асық ату», «Садақ ату», «Арқан тарту» және «Гір тасын көтеру» жарыстары арқылы қатысушылардың ойын ережелерін игеру, қазақ ұлттық ойындарына деген қызығушылықтарын арттыру мен насихаттауға әсер етеді. Осы бағытта жоспарлы түрде әртүрлі іс-шаралар, байқаулар, шеберлік сыныптар өткізіледі.
— Биыл Ассамблеяның құрылғанына — 30 жыл. Атаулы мерейтойға орай облыстық деңгейде қандай шараларды өткізуді жоспарлап отырсыздар?
— Облыстық Ақпарат және қоғамдық даму басқармасымен ҚХА-ның 30 жылдығын ұйымдастыру және өткізу бойынша жоспар әзірленді. Жоспар 52 тармақтан тұрады. Оның 5-уі негізгі шаралар. Оған облыстық Қазақстан халқы Ассамблеясының этномәдени бірлестіктерінің, қоғамдық құры-лымдарының ҚХА-ның 30 жылды-ғына арналған салтанатты отырысы, облыстық делегацияның сәуір айында өтетін Ассамблеяның құрылуының 30 жылдығына арналған ҚХА-ның ХХХІV сессиясына қатысуы және облыстық сессия мен кеңесінің отырысын өткізу енгізілді.
Қазақстан халқы Ассамблеясының 30 жылдығына орай облыс деңгейінде 36 әлеуметтік маңызы бар шара жоспарланды. Олардың қатарында конференциялар, дөңгелек үстелдер, көрмелер, семинарлар, дәрістер, Алғыс айту күніне орай «Алғыс елдің бәріне» шаралар кешені, «Бір шаңырақ астында», ірі кәсіпорындарда Ассамблея күндері, жалпыұлттық диктант, «Бесік жыры» облыстық байқауы, «Әнімді саған арнаймын, Қазақстан!» мемлекеттік тілде патриоттық әндерді орындау және «Қазақстан – бірлік елі» этно-форум өткізіледі. Одан бөлек, акциялар мен челлендждерден құралған 11 ақпараттық-имидждік шара ұйымдастырылады.
Мерейтойлық жылды мерекелеу осы жылдың 1 наурызында басталды. Бұл күні «Қазақстан халқы Ассамблеясына – 30 жыл» ескерткіш тақтасы ашылды және «Бірлік пен татулық – халқымыздың байлығы» атты форум өтті.
— Әңгімеңізге рақмет!
Сұхбаттасқан – Айдана БОРАНБАЕВА.